Zamiast lemoniady na potańcówce, po meczu na korcie lub na kameralne popołudnie z brydżem w towarzystwie najbliższych. Tym napojem właśnie na takie okazje raczyli się nasi przodkowie. Autor tradycyjnego przepisu, który znalazłam radzi, by przygotowywać go w tajemnicy przed innymi - dzięki temu przyjemność i orzeźwienie będą jeszcze większe. Kruszon robiono w wersji alkoholowej i bez niego - by mogły go pić również dzieci.

Co to jest kruszon?

Oryginalny kruszon to napój na bazie białego wina, suszonych owoców (gruszek, jabłek i śliwek) oraz cukru i wody gazowanej. Podawano go w wersji schłodzonej, głównie latem. Szczególnie dobrze znany był w Krzeszowie i okolicach, w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim. W 2006 r. został wpisany na listę produktów regionalnych. Można powiedzieć, że to nasza lokalna wersja szprycera, szczególnie popularnego w Austrii, Niemczech, na Węgrzech i Szwajcarii, również wyrabianego z rozcieńczonego białego wina.

Na facebookowym profilu Przedwojenne Restauracje, Bary i Kawiarnie prowadzonym przez znalazłam wycinek z dziennika Nowa Rzeczpospolita z 1938 roku - sprzed prawie 100 lat. Autor notki poleca na upały przepis na kruszon owocowy bez alkoholu. Był to bardzo popularny napój na upał w okresie międzywojennym, podawany z dużą ilością tłuczonego lodu. Być może stąd wzięła się jego nazwa.

Spójrz tylko na przepis. Tradycyjnie jest on opisowy. Autorzy przepisów z minionych lat wychodzili z założenia, że doświadczone gospodynie i pracownicy kuchni poradzą sobie z jego odtworzeniem: 

Tym, co zwraca uwagę od razu, jest ilość cukru. Dojrzałe, słodkie owoce gotowało się w syropie cukrowym, a następnie doprawiało dodatkowo cukrem. Cukier w tamtym okresie według nośnych haseł reklamowych krzepił, stąd tak duża jego ilość. W unowocześnionej wersji kruszon możesz przygotować z mniejszą ilością słodzidła.

Poniżej moja interpretacja receptury na bazie tego wycinka - do odtworzenia po niemal 100 latach. Skoncentrowany syrop truskawkowy z 500 g owoców dopełniam 1 litrem lub 1,5 l wody gazowanej, jak w tradycyjnym przepisie na kruszon. Smak owoców powinien być wyczuwalny (obok obezwładniającej ilości cukru). Jeśli chcesz otrzymać więcej napoju, zrób syrop z większej ilości truskawek. Nie muszą być ładne, najważniejsze by były słodkie i dojrzałe. Kilka najładniejszych i najtwardszych możesz odłożyć do ozdoby - aby popływały w dzbanku z zimnym napojem. 

Przepis na kruszon truskawkowy 

Składniki:

  • 500 g dojrzałych truskawek
  • 1 szklanka wody
  • 1 szklanka cukru
  • 1-1 i 1/2 l zimnej wody gazowanej
  • sok z cytryny i cukier do smaku
  • 5-6 kostek lodu

Sposób przygotowania:

  1. Wybierz kilka najładniejszych truskawek i włóż z powrotem do lodówki. Resztę owoców wypłucz i obierz z szypułek. 
  2. Zagotuj wodę z cukrem, wrzuć do środka truskawki i ponownie zagotuj.
  3. Następnie zdejmij z ognia, wystudź i ponownie zagotuj. Zrób tak ok. 3-4 razy. 
  4. Odcedź, dopełnij wodą tak, by otrzymać ok. 1-1 i 1/2 litra napoju. Przelej do dzbanka i włóż do lodówki.
  5. Na chwilę przed podaniem dodaj kostki lodu, obierz odłożone truskawki, opłucz je dokładnie, przekrój na pół i wrzuć do dzbanka z kruszonem. 
  6. Podawaj na zimno.