Zbieranie jagód wydaje się niewinną i przyjemną aktywnością – kto z nas nie wracał z leśnego spaceru z fioletowymi palcami i słoikiem pełnym pachnących owoców? Problem w tym, że nie każda mała, czarna kuleczka w lesie jest jadalna. Co roku dochodzi do zatruć, często z powodu pomylenia borówek z innymi roślinami. Wystarczy chwila nieuwagi – zwłaszcza jeśli zbierasz jagody z dziećmi lub masz mniej doświadczenia. Warto wiedzieć, na co uważać i które owoce omijać szerokim łukiem.
Borówka czernica – jak wygląda bezpieczna jagoda?
Zacznijmy od tego, jak wygląda popularny owoc, który faktycznie można zbierać i jeść w lipcu i sierpniu. Chodzi tu o borówkę czernicę (Vaccinium myrtillus), powszechnie nazywaną po prostu jagodą. Rośnie w lasach iglastych i mieszanych, głównie na kwaśnych glebach. Ma niski, płożący się krzaczek z drobnymi, jasnozielonymi listkami i pojedynczymi, fioletowo-niebieskimi owocami.
To, co odróżnia borówkę czernicę od jej trujących sobowtórów, to kilka szczegółów. Jej owoc jest matowy, pokryty lekkim nalotem, a po rozgnieceniu barwi ręce i język na intensywny granatowy kolor. Sok z tej jagody jest ciemny – fioletowoczarny. Owoce rosną pojedynczo, a nie w kiściach. Kształt mają okrągły, ale lekko spłaszczony u nasady. Warto też przyjrzeć się samej roślinie – łodyżki są zielone, dość kruche, a liście miękkie i delikatne.
Wilcze jagody – największe zagrożenie wśród leśnych owoców
Najbardziej znanym, a zarazem najbardziej niebezpiecznym sobowtórem borówki jest pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna). To roślina, która pojawia się raczej na skraju lasu lub w miejscach bardziej nasłonecznionych. Zwykle nie znajdziesz jej tam, gdzie rosną czarne borówki, ale bywa, że ich siedliska się krzyżują.
Owoce wilczej jagody są lśniące, czarne, z lekkim połyskiem – bardzo kuszące na pierwszy rzut oka. Roślina ma sztywne łodygi, ciemnozielone, lekko błyszczące liście i charakterystyczne dzwonkowate, fioletowobrązowe kwiaty. Jej owoce rosną pojedynczo, są nieco większe od jagód, a co najważniejsze – nie barwią rąk po roztarciu. Sok z wilczej jagody jest jasny, prawie przejrzysty.
Zjedzenie nawet kilku owoców (2–3 sztuk) może skończyć się poważnym zatruciem, więc trzeba na nie uważać szczególnie.
Cis pospolity i jego owoce
Na pierwszy rzut oka cis pospolity (Taxus baccata) nie przypomina klasycznej rośliny jagodowej, ale jego owoce mogą zmylić – zwłaszcza dzieci. To niewielkie czerwone kuleczki z widocznym, ciemnym nasionkiem w środku.
Cis nie rośnie dziko w każdym lesie – częściej spotkasz go w parkach, starych ogrodach lub na obrzeżach rezerwatów, ale warto wiedzieć, że wszystkie części tej rośliny są trujące, poza samą czerwoną otoczką owocu. Problem polega na tym, że nikt nie oddziela pestki przy zjedzeniu. Wystarczy pogryźć nasiono, żeby uwolniła się silna toksyna – taksyna.
Kruszyna pospolita i inne pułapki – czego jeszcze unikać?
W polskich lasach możesz natknąć się także na inne rośliny, których owoce wyglądają apetycznie, ale są niebezpieczne. Jedną z nich jest kruszyna pospolita (Frangula alnus) – krzew, który spotkasz w wilgotnych lasach i na obrzeżach mokradeł. Jego owoce są czarne i błyszczące, rosną wzdłuż gałązek, zwykle w kiściach. Choć nie jest są tak toksyczne jak wilcze jagody, trzeba na nie uważać, bo nie są jadalne.
Inna myląca roślina to psianka słodkogórz (Solanum dulcamara) – jej owoce przypominają małe czerwone pomidorki lub niedojrzałe jagody w zależności od fazy wzrostu. Początkowo są zielonkawe, potem czerwienieją. Roślina pnie się po krzewach lub płotach, ma fioletowe kwiatki z żółtym środkiem. Jest silnie trująca, szczególnie dla dzieci.
Warto też wspomnieć o wawrzynku wilczełyko (Daphne mezereum) – jego owoce są intensywnie czerwone i wyglądają jak małe koraliki. Krzew zakwita bardzo wcześnie, a owoce dojrzewają latem. Kilka jagód wystarczy, żeby wywołać ciężkie zatrucie.
Jeśli nie masz 100% pewności, co zbierasz, lepiej wyrzuć owoce zamiast ryzykować. Nie próbuj korzystać z „testów smaku” ani ludowych metod rozpoznawania trujących jagód. Najlepszą ochroną jest wiedza i ostrożność.
